Vraagbaak

Inhoud en bronnen

Waartoe dient deze databank?

Wikibase Verzet brengt gegevens samen over meer dan 150 000 personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in België deelgenomen hebben aan het verzet tegen de bezetter. Na de Tweede Wereldoorlog heeft hun inzet heeft ertoe geleid dat overheidsdiensten en de verzetsbewegingen zelf een erg groot aantal individuele dossiers hebben opgesteld met het oog op de procedure tot erkenning van de verzetslui door de Belgische Staat. De gegevens komen uit die dossiers (of uit formulieren en voorbereidende steekkaarten) en verwijzen naar de betrokken archieffondsen.

De databank omvat ook gegevens over de verzetsbewegingen en -netwerken, over de archieffondsen in verband daarmee en over heel wat clandestiene dagbladen. Bovendien wordt er overal waar mogelijk een link gelegd met het identificatienummer in Wikidata ven de verzetsman of -vrouw; hierdoor kunnen de gegevens via externe bronnen verrijkt worden.

Welke gegevens kan ik vinden?

Dat hangt af van de aard van de archiefdocumenten en van de gebruikte codering. De databank omvat zowel biografische gegevens (naam, voornamen, taal, nationaliteit, geboorteplaats en -datum, datum en plaats van overlijden, burgerlijke stand, beroep en woonplaats) als gegevens over de activiteit van de betrokken persoon in het verzet (verzetsbeweging, netwerk, dagblad en functie in het kader van de sluikpers, belangrijkste data van gevangenschap, gegevens met betrekking tot de aanvraag tot nationale erkenning voor een of meer verzetsstatuten, foto, opmerkingen). Elke persoon heeft een inventarisnummer waardoor zijn/haar dossier vlug kan worden teruggevonden in de collecties van het Rijksarchief.

Waar komen de gegevens vandaan?

De gegevens komen uit steekkaarten, formulieren en vooral uit de individuele dossiers die het CegeSoma, de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers en het Algemeen Rijksarchief beheren. Het gaat om documenten die werden opgesteld met het oog op het verkrijgen van een van de vier statuten van nationale erkentelijkheid die de Belgische Staat tussen 1944 en 1948 verleende om de personen te eren, te vergoeden en schadeloos te stellen, die in bezet België tegen de vijand hadden gevochten. Alles samen gaat het om gegevens uit meer dan 350 000 individuele dossiers opgesteld na de aanvragen van 150 000 tot 170 000 personen (of hun rechthebbenden in geval van overlijden). Op termijn zullen die na een paar muisklikken on line beschikbaar zijn.

De gegevens worden gecodeerd op basis van:

De fondsen beheerd door het CegeSoma

• De dossiers opgesteld door de Staatsveiligheid - meestal - ter voorbereiding van het statuut van inlichtings- en actieagent
• De dossiers ter voorbereiding van het statuut van gewapende weerstander (of soms met het oog op het uitreiken van eretekens), opgesteld door de volgende verzetsbewegingen:
  • de Affranchis (onvolledig)
  • het Onafhankelijkheidsfront (Patriottische Milities en Gewapende Partizanen) (zeer onvolledig)
  • de Groep G
  • de Insoumis
  • het Kempisch Legioen
  • de L.100
  • de Nationale Koningsgezinde Beweging (onvolledig)
  • Nola
  • de Belgische Militaire Weerstandsorganisatie (onvolledig)
  • de Service D (onvolledig)
  • de Witte Brigade Fidelio

• De steekkaarten, formulieren en dossiers ter voorbereiding van het statuut van weerstander door de sluikpers opgesteld door de volgende verzetsbewegingen:
  • het Onafhankelijkkheidsfront
  • de Nationale Unie der Sluikpers

• De formulieren ter voorbereiding van het statuut van burgerlijk weerstander opgesteld door de volgende verzetsbeweging:
  • het Onafhankelijkheidsfront

De fondsen beheerd door de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers

• Dossiers in verband met het statuut van weerstander door de sluikpers

• Dossiers in verband met het statuut van burgerlijk weerstander

De fondsen beheerd door het Algemeen Rijksarchief

• Dossiers van de Dienst van de Weerstand in verband met het statuut van gewapende weerstander.

Zijn alle gegevens vertaald?

We doen onze uiterste best om zoveel mogelijk gegevens in het Frans, Nederlands, Duits en Engels beschikbaar te stellen. Maar omwille van de beperkte middelen konden bepaalde inlichtingen niet vertaald worden. Dat is bij voorbeeld het geval voor het beroep (gecodeerd volgens de taal van het dossier) of het veld bemerkingen (opgesteld in de taal van de coderende persoon).

Hoe weten wanneer er nieuwe gegevens zijn opgeladen?

We zullen dat vermelden op de onthaalpagina van het platform, op de Facebookpagina van het CegeSoma en in de Nieuwsbrieven van [het CegeSoma] en [het Rijksarchief].

Opzoekingen organiseren

Hoe zoek ik iets op in Wikibase Verzet?

Er zijn twee mogelijkheden:

• Een eenvoudige opzoeking: je voert een zoekterm in (naam van een persoon, verzetsbeweging of een clandestien dagblad) in de zoekbalk bovenaan het scherm en je klikt op het resultaat dat je interesseert. Je krijgt dan een bladzijde met alle gegevens over die zoekterm. Dat is de meest aangewezen werkwijze als je informatie zoekt over een bepaald element. + exemple

• Een meer doorgedreven of transversale opzoeking: een complexere methode voor een meer ervaren publiek, die ook veel performanter is. Je kunt opzoekingen verrichten doorheen alle gegevens door verschillende criteria te combineren, bij voorbeeld alle personen met dezelfde woonplaats of de leden van een bepaald verzetsnetwerk. Er staan een aantal vooraf ingestelde SPARQL-query's ter beschikking waarmee je de opzoekingsmogelijkheden kunt uittesten (beschikbaar op het adres: https://query.data.arch.be). Je kunt die dan aanpassen en personaliseren voor je eigen opzoekingen. Er is ook een videohandleiding on line beschikbaar.

Hoe verschillende zoekcriteria combineren?

Door verschillende zoekcriteria te combineren kan je een lijst krijgen van bij voorbeeld alle leden van Groep G, de namen van alle clandestiene dagbladen of alle vrouwen die lid waren van het Geheim Leger en geboren werden na 1915.

De beste methode om de rijkdom van de gegevens in Wikibase Verzet volledig te benutten is om de SPARQL-taal te gebruiken. Die is wel complex, maar kan zonder voorkennis gebruikt worden via de vooraf ingestelde query's. Via deze link krijg je bij voorbeeld toegang tot een SPARQL-query die alle leden van Groep G oplijst met hun geboortedatum en hun woonplaats tijdens de oorlog. Andere voorbeelden kan je vinden op deze bladzijde. Om te leren hoe je zelf een SPARQL-query opstelt, kan je onze videohandleiding raadplegen:

Het duurt erg lang voor de resultaten verschijnen. Hoe komt dat?

Dat is te wijten aan de complexiteit van een SPARQL-query, het aantal gegevens dat moet worden opgehaald, of nog de uren waarop het platform het drukst geraadpleegd wordt. Dat zorgt jammer genoeg voor vertraging bij de servers.

Onvindbare, verkeerde of onvolledige gegevens

Ik zoek op de naam van een persoon, maar krijg geen enkel resultaat. Waarom?

Dat kan verschillende oorzaken hebben:

• Ten eerste, alle gegevens staan nog niet on line: er zijn vier fases voorzien van 2024 tot 2027.
• Ten tweede: omwille van de wetgeving over de privacy (AVG) worden op dit platform alleen gegevens gepubliceerd van overleden personen, of personen van wie de geboortedatum – 100 jaar of meer geleden – laat vermoeden dat ze nu overleden zijn.
• Ten derde: het is mogelijk dat de opgezochte persoon, of zijn familie in geval de betrokkene tijdens de oorlog overleden is, geen aanvraag tot erkenning in een van de statuten heeft ingediend, niettegenstaande zijn/haar activiteiten tegen de bezetter. Dat is meer bepaald het geval voor de vreemdelingen, voor wie het erg moeilijk, en soms zelfs onmogelijk, was om het statuut van verzetsman/-vrouw te verkrijgen, maar ook voor vele vrouwen die, om culturele redenen, meenden dat een aanvraag nutteloos was. Dan zijn er nog de laaggeschoolden die afgeschrikt werden door de ingewikkelde administratieve formaliteiten. Bijgevolg kon er over hen geen enkel dossier opgesteld worden.
• Ten vierde: sommige dossiers zijn verloren geraakt.
• Ten vijfde: alleen de gegevens van dossiers die bij het Rijksarchief berusten, kunnen in Wikibase Verzet worden ingevoerd. Maar verschillende verzetsbewegingen, zoals het Bevrijdingsleger, het Geheim Leger, de Patriottische Milities en de Gewapende Partizanen van het Onafhankelijkheidsfront en de Belgische Nationale Beweging, hebben de individuele dossiers van hun leden niet aan het Rijksarchief overdragen (het is ook gedeeltelijk het geval voor de Dienst D). Het gaat om privéorganisaties en dus zijn die verzetsbewegingen ook niet verplicht om dat te doen.
• Tot slot raden wij je aan andere zoektermen uit te proberen: het gebeurt immers dat een vrouw met haar meisjesnaam is opgenomen, of dat de schrijfwijze van een naam varieert. Als het probleem blijft bestaan, aarzel dan niet om ons te contacteren.

Ik voer een SPARQL-query uit, maar krijg geen enkel resultaat. Waarom?

Misschien zijn de gebruikte zoektermen te specifiek en beantwoordt er niemand aan alle gevraagde karakteristieken. We raden je aan om dan opnieuw te zoeken met minder zoekcriteria of aan het begin van de lijn het woord 'optional' te vermelden (zie voorbeeld).

Ik heb gemerkt dat het aantal gegevens per persoon kan verschillen en dat er sommige elementen lijken te ontbreken. Hoe komt dat?

Sommige gegevens kunnen ontbreken omdat ze niet in de archiefdocumenten voorkomen. Zo zijn de dossiers die werden opgesteld voor het verkrijgen van het statuut gewapend verzet, veel minder uitgebreid dan die voor andere statuten.

Anderzijds werden bepaalde gegevens zoals taal, nationaliteit, geboorteplaats, burgerlijke stand of beroep niet voor alle dossiers ingevuld omdat dat te veel tijd zou vergen: we hebben voorrang gegeven aan de erkende verzetslui en/of de slachtoffers van de bezetters; voor hen werden alle rubrieken in de vragenlijst ingevuld of zal dat binnen afzienbare tijd gebeuren.

Ik heb opgemerkt dat bepaalde gegevens soms tegenstrijdig zijn naargelang het dossier waar ze uit komen. Hoe komt dit en hoe weet ik welke gegevens betrouwbaar zijn?

• Het is mogelijk dat bepaalde gegevens verkeerd gecodeerd werden en dat de vergissing tijdens de controle op de codering niet door onze ploeg werd opgemerkt.
• Het kan ook dat het element in kwestie in een van de dossiers verkeerd is. Dan is het moeilijk om de knoop door te hakken. Het is wel zo dat de gegevens uit de Statuutdossiers in het algemeen betrouwbaarder zijn dan die van de voorbereidende dossiers.
• Sommige gegevens, zoals de burgerlijke stand, het beroep of de woonplaats kunnen veranderen tussen de periode van de bezetting en de periode waarin de dossiers werden opgesteld, namelijk van 1945 tot soms 1960. Ons coderingsteam probeert altijd de gegevens op te nemen die het dichtst bij de bezettingstijd liggen, maar dikwijls dateren ze toch uit de periode direct na de oorlog. Maar in bepaalde Statuutdossiers (zoals Sluikpers en Burgerlijk Weerstander)), kan men de burgerlijke stand, het beroep en de woonplaats tijdens de bezetting terugvinden; dat kan de verschillen met de gegevens uit andere dossiers, formulieren of steekkaarten verklaren.

Ik heb een fout opgemerkt. Hoe kan ik dat melden?

Het coderen is een werk van lange duur. Vergissingen blijven mogelijk ondanks de waakzaamheid van onze ploeg. Aarzel niet om ons te contacteren.

Gegevens hergebruiken

Hoe kan ik het resultaat van mijn opzoekingen bewaren?

Voor eenvoudige opzoekingen volstaat het om de linken (URLs) van de betrokken pagina's te op te slaan. We gebruiken unieke, blijvende, permanente codes waardoor je een bepaalde “entiteit” makkelijk op Wikibase Verzet kan terugvinden of ernaar verwijzen.

Voor SPARQL-query's kan je (via het tabblad Télécharger/Opladen rechtsboven het resultaat) de gegevens exporteren naar verschillende formaten: CSV (kan met Excel geopend worden), TSV of JSON. Daarnaast kan je je opzoeking bewaren (door een link te genereren in het tabblad Lien/Link helemaal rechts boven het zoekresultaat) om er later naar terug te keren of ze met anderen te delen.

Mag ik elementen uit de databank citeren?

Kijk hiervoor naar onze informatiepagina.

Papieren archieven raadplegen

Ik wil individuele dossiers raadplegen om mijn opzoekingen te verfijnen. Hoe pak ik dat aan?

De dossiers worden in verschillende depots van het Rijksarchief in België bewaard, ze zijn niet gedigitaliseerd en moeten in een leeszaal ingekeken worden. Dat gebeurt zo:

1. Onderaan de fiche van elke persoon vind je de vermelding van het/de archieffonds(en) met een persoonsdossier over de persoon in kwestie. exemple
2. Klik op de referentie van het fonds voor meer informatie, namelijk het depot waar het papieren dossier bewaard wordt en de link naar de on line-inventaris als die al bestaat.
3. Aan de hand van die gegevens kan je het bewuste depot contacteren voor een bezoek aan de leeszaal om het/de dossier(s) van de persoon in kwestie te consulteren. Opgelet: soms moet je vooraf toestemming vragen om het dossier in te kijken. De inzagemodaliteiten (en de eventueel vereiste toestemmingen) van derden worden meegedeeld door het personeel van de betrokken archiefbewaarplaats.

Meewerken aan het project

Ik heb bijkomende gegevens die ik zou willen toevoegen. Kan dat?

Momenteel concentreren we ons op het coderen en on line zetten van gegevens uit de persoonsdossiers die het Rijksarchief bewaart. Op lange termijn kunnen we de integratie van gegevens uit externe bronnen overwegen.

Ik ben gepassioneerd door de Tweede Wereldoorlog en zou graag meewerken aan het project. Zoeken jullie stagiairs/vrijwilligers?

Iedereen die als stagiair of vrijwilliger aan het project wil meewerken is welkom. De enige voorwaarden: een stage van minstens drie maanden (voor de stagiairs) of een dag per week (voor de vrijwilligers); een goede passieve kennis van het Frans of het Nederlands en zo mogelijk van beide talen; een analytische geest die veelvoudige richtlijnen strikt kan toepassen; graag in team werken. Contacteer Fabrice Maerten om dit meer in detail te bespreken.

Ik werk in een instelling die ook archieven over het verzet in België bezit. Is samenwerking mogelijk?

Momenteel concentreren we ons op het coderen en on line zetten van gegevens uit archiefdocumenten die het Rijksarchief bewaart. We staan echter zeer positief over het creëren van verbanden tussen jullie zoektools en Wikibase Verzet via unieke en permanente codes met betrekking tot alle personen uit de databank. Op lange termijn kunnen we de integratie van gegevens uit externe bronnen overwegen. Aarzel niet om ons te contacteren voor andere vormen van samenwerking.

Specifieke kenmerken van de persoonsdossiers van verzetslieden

Wat is het nut van de voorbereidende dossiers als het Statuutdossier beschikbaar is?

• De voorbereidende dossiers, formulieren of steekkaarten zijn vooral erg waardevol voor het Statuut Gewapende Weerstander, want ze zijn dikwijls vollediger wat de verzetsactiviteiten betreft, dan de dossiers van de Dienst van de Weerstand die op dat vlak erg summier zijn.
• De dossiers Statuut Sluikpers en Statuut Burgerlijk Weerstander bevatten dikwijls erg weinig informatie als de aanvraag werd ingetrokken. Dan kunnen de voorbereidende dossiers, formulieren en steekkaarten van de Nationale Unie der Sluikpers of het Onafhankelijkheidsfront erg waardevol zijn.
• In bepaalde gevallen, zoals in de dossiers en steekkaarten van de Nationale Unie der Sluikpers of van het Onafhankelijkheidsfront, maar ook in de voorbereidende dossiers van sommige verzetsbewegingen zoals Les Insoumis, vinden we pasfoto's, wat vrijwel nooit het geval is in de Statuutdossiers.

Why do we not have the preparatory files of all the armed resistance movements

Because the records of some of these movements are not kept by the State Archives:

• The records of Armée de la Libération, Armée secrète and Mouvement national belge are kept and managed by Service général du Renseignement et de la Sécurité - Section des Archives Classifiées (Quartier Reine Elisabeth, bloc 15, rue d’Evere, 1 in 1140 Evere, contact by email);
• The records of Armée belge des Partisans (or Partisans armés) and Milices patriotiques are kept and managed by Musée de la Résistance de Belgique (rue Van Lint, 14 in 1070 Anderlecht, contact: Samuel Pauwels);
• The records of Service D are kept and managed by Atelier liégeois pour la promotion de l’histoire et des archives sociales (ALPHAS, Esp. de la Mairie 1, 4102 Seraing, contact).

Why do we not have all preparatory files of the members of the armed resistance movements whose personal files are kept by the State Archives?

Unfortunately, some of these record series are incomplete. This in particular the case with regard to the files of Les Affranchis, Mouvement national royaliste and Organisation militaire belge de Résistance. Also, the State Archives do not hold the preparatory files of Armée belge des Partisans (or Partisans armés), Milices patriotiques and Service D, only highly fragmented secondary record series.

Why do we only have the preparatory files opened by the State Security Service (Sûreté de l’Etat/Staatsveiligheid) for the granting of the Status of intelligence and intervention agent and not the official status recognition files opened by Defence?

These official files were found back only recently and require special treatment and reclassification before being made available to the public and eventually fed to the database within the framework of the project Wikibase Resistance. Furthermore, feeding these official files to the database is not a priority because they are usually much less rich in information than the preparatory files established by Sûreté de l’État/Staatsveiligheid: Their (almost) sole use lies in the existence of files about persons not included in the files of Sûreté de l’État/Staatsveiligheid, which is only rarely the case in our view.

Why are there more files about members of Groupe G and Nola than about members of other armed resistance movements?

Because these movements are partcicular in that they were recognised by the Belgian state as both armed resistance movements and as intelligence and intervention networks. Therefore, their members may have 4 files: 1 preparatory file and 1 file of the Office de la Résistance opened within the procedure for the Status of armed resistance fighter; and 1 file of Sûreté de l’Etat/Staatsveiligheid and 1 file established by Defense within the procedure for the Status of intelligence and intervention agent (reminder: these last files are not yet accessible).

Specific features of the platform

Which are the advantages of Wikibase Resistance?

Wikibase Resistance is based on the free software Wikibase, initially created for the management of the general knowledge base Wikidata. It is a research tool that can accomodate structured and multilingual data that can be read by both humans and machines. Each described term is identified through a unique identifier, and a description and semantic fields provide it with properties. These characteristics make it possible to multiply the options for exploring and visualising the data, but also to offer more context information and to open up the collections by linking them to external data. Procedures are thus put in place to align persons with corresponding Wikidata entries, while the places (birth, residence, death) are are linked to external resources such as Wikidata or GeoNames. By connecting these data, we can obtain other references such as ODIS identifiers or SNAC (Social Networks and Archival Context) that may help users find other resources or archival collections in Belgium or abroad.

Which is the connection between the database and the search engine of the State Archives (search.arch.be)?

Wikibase Résistance is the result of a pilot project of CegeSoma/State Archives aimed at exploiting the technologies of the semantic Web to offer new ways of accessing data. The database is connected to the search engine of the State Archives in two ways: First, the references of archive fonds about the resistance refer to the corresponding inventories available online via search.arch.be. Second, in the medium term, a copy of the data about resistance fighters shall be made available via the module Search persons.

Why is the domain name data.arch.be?

For the time being, only data from the project Wikibase Resistance are stored on the platform. In the long term however, it can not be excluded that this infrastructure gets used for other projects too that abide by the principle of FAIR data: findable, accessible, interoperable, reusable. In order to ensure the long-term reliability of the URIs (Uniform Resource Identifiers) associated with the data about the resistance, we chose to use a more generic denomination in accordance with the standards of the archive, museum and library sector.